Boşanmada Maddi ve Manevi Tazminat

Evlilik birliğinin boşanma ile sona ermesi durumunda, kanunumuzda düzenlenen birtakım şartların bulunması koşuluyla; taraflardan her biri karşı taraftan maddi ve manevi tazminat talep edilebilir. Boşanma sebebiyle maddi ve manevi tazminat, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 174. maddesi şu şekilde düzenlenmiştir;

 

Madde 174- Mevcut veya beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu taraf, kusurlu taraftan uygun bir maddî tazminat isteyebilir.

Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevî tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir.

Maddeden de anlaşılacağı üzere; maddi veya manevi tazminat talep edebilmek için gereken şartlar tazminatın türüne farklılık göstermektedir. Bu nedenle bu tazminat türlerini ayrı ayrı incelemek gerekmektedir.

 

 

Boşanmada maddi tazminat talebinin amacı, boşanma nedeniyle kusursuz veya daha az kusurlu tarafın zararları gidermektir. Bu talep, kusursuz veya daha az kusurlu eşin evlilikteki hayat standardının boşanmadan sonra da devam ettirebilmesine yöneliktir. Maddi tazminata hükmedilebilmesi için bazı şartların bulunması gerekmektedir. Maddi tazminat isteyebilmenin şartlarını tek tek sıralayacak olursak;

 

• Evlilik birliği boşanma ile son bulmuş olmalıdır.
• Maddi tazminat talebinde bulunulmuş olmalıdır.
• Maddi tazminat talep eden taraf kusursuz veya daha az kusurlu olmalıdır.
• Kendisinden maddi tazminat talep edilen taraf mutlaka kusurlu olmalıdır.
• Kusuru oluşturan davranışlar hukuka aykırı olmalıdır.
• Maddi tazminat talep eden tarafın boşanma sonucunda mevcut ve beklenen menfaatleri zarar görmüş olmalıdır.
• Mahkemenin hükmedeceği maddi tazminat, kendisinden maddi tazminat talep edilen tarafın ödeme gücüne uygun olmalıdır.

Dolayısıyla; ağır kusurlu eş maddi tazminat alamayacağı gibi, taraflar eşit kusurlu iseler birbirlerinden maddi tazminat alamazlar.

Maddi ve manevi tazminat talebi boşanma davası ile birlikte ileri sürülebileceği gibi, boşanma davası devam ederken ayrı bir dava olarak da açılabilir. Bunların dışında; boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren 1 yıllık süre içerisinde de ayrı bir dava açılarak talep edilebilir.

 

Boşanmada Maddi Tazminat Nasıl Belirlenir ve Ödenir?

Boşanmada maddi tazminat belirlenirken; talep miktarı, tarafların ekonomik ve sosyal durumlarını, tarafların kusur dereceleri, zarar gören mevcut ve beklenen menfaatlerin kapsamı, hakkaniyet ilkeleri ve paranın o dönemdeki alım gücü göz önünde bulundurulur. Dolayısıyla maddi gücü yüksek olan biri ile maddi gücü zayıf olan birinin ödeyeceği maddi tazminat farklı olacaktır.

Türk Medeni Kanunu’nun 176. maddesi, maddi tazminatın toptan ödenebileceği gibi irat şeklinde de ödenebileceğini hüküm altına almıştır. Manevi tazminatın irat biçiminde ödenmesine karar verilemez. İrat biçiminde ödenmesine karar verilen maddi tazminat alacaklı tarafın yeniden evlenmesi ya da taraflardan birinin ölümü halinde kendiliğinden kalkar; alacaklı tarafın evlenme olmaksızın fiilen evliymiş gibi yaşaması, yoksulluğunun ortadan kalkması ya da haysiyetsiz hayat sürmesi halinde mahkeme kararıyla kaldırılır. Tarafların mali durumlarının değişmesi veya hakkaniyetin gerektirdiği hallerde iradın artırılması veya azaltılmasına karar verilebilir. Hâkim, istem halinde, irat biçiminde ödenmesine karar verilen maddi tazminat veya nafakanın gelecek yıllarda tarafların sosyal ve ekonomik durumlarına göre ne miktarda ödeneceğini karara bağlayabilir. Ayrıca Türk Borçlar Kanunu’nun 99. maddesi hükmü uyarınca eşler arasında bu yönde bir anlaşma olmadıkça maddi tazminatın yabancı para olarak ödenmesine karar verilemez.

 

 

Boşanmada manevi tazminatın amacı, boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan tarafın, bozulan ruhsal dengesini telafi etmek, manevi değerlerindeki eksilmeyi karşılamaktır. Manevi tazminata hükmedilebilmesi için bazı şartların bulunması gerekmektedir. Manevi tazminat isteyebilmenin şartlarını tek tek sıralayacak olursak;

 

• Evlilik birliği boşanma ile son bulmuş olmalıdır.
• Manevi tazminat talebinde bulunulmuş olmalıdır.
• Manevi tazminat talep eden taraf kusursuz veya daha az kusurlu olmalıdır.
• Kendisinden manevi tazminat talep edilen taraf mutlaka kusurlu olmalıdır.
• Kusuru oluşturan davranışlar hukuka aykırı olmalıdır.
• Manevi tazminat talebinde bulunan tarafın, kişilik haklarına saldırı nedeniyle bir zarar oluşmalıdır.
• Kişilik haklarındaki zarar ile boşanma arasında uygun illiyet bağı bulunmalıdır.

Ağır kusurlu eş manevi tazminat alamayacağı gibi ve eşit kusurlu eşler de manevi tazminat alamazlar.

Kişilik haklarına saldırı oluşturan kusurlu davranışlara örnek olarak vücut bütünlüğüne yönelik saldırı, şiddet, aldatma, hakaret, tehdit ve bunun gibi eylemler gösterilebilir.

Maddi ve manevi tazminat talebi boşanma davası ile birlikte ileri sürülebileceği gibi, boşanma davası devam ederken ayrı bir dava olarak da açılabilir. Bunların dışında; boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren 1 yıllık süre içerisinde de ayrı bir dava açılarak talep edilebilir.

 

Boşanmada Manevi Tazminat Nasıl Belirlenir ve Ödenir?

Hâkim, tazminat miktarını belirlerken bir yandan kişilik hakları zedelenen tarafın ekonomik ve sosyal durumunu ve boşanmada kusuru bulunup bulunmadığını ve varsa kusur derecesini, fiilin ağırlığını; öbür yandan da, kişilik haklarına saldırıda bulunanın kusur derecesini, ekonomik ve sosyal durumunu göz önünde bulundurmak zorundadır.

Manevi tazminata toptan para olarak hükmedilir. İrat veya ayın olarak veya taksitle ödenemez. Türk Borçlar Kanunu’nun 99. maddesi hükmü uyarınca eşler arasında bu yönde bir anlaşma olmadıkça manevi tazminatın yabancı para olarak ödenmesine karar verilemez.

 

 

Türk Medeni Kanunu’nun 178. maddesi; ‘‘Evliliğin boşanma sebebiyle sona ermesinden doğan dava hakları, boşanma hükmünün kesinleşmesinin üzerinden bir yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.” şeklinde düzenlemiştir. Dolayısıyla boşanma sebebiyle talep edilecek olan maddi ve manevi tazminat, boşanma hükmünün kesinleşmesinden itibaren 1 yıllık zaman aşımı süresine tabidir.

 

 

Boşanma sebebiyle maddi ve manevi tazminatta görevli mahkeme aile mahkemesi olup, aile mahkemesi bulunmayan yerlerde Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca belirlenen asliye hukuk mahkemesi görevlidir.

Yetkili mahkeme ise eşlerden birinin yerleşim yeri mahkemesi veya boşanma davasına bakan mahal mahkemesidir.

 

Avukat Ahmet AKYÜZ / İZMİR